در افراد نرمال هنگام دفع ادرار، تمامی ادرار از مثانه خارج و به سمت پیشابراه حرکت می کند.
در بیماری ریفلاکس بخشی از ادرار در هنگام خروج از مثانه به سمت حالب و کلیه ها باز می گردد.
علت این بیماری اختلال در دریچه یک طرفه ای که در محل اتصال حالب به مثانه وجود دارد و از بازگشت ادرار جلوگیری می کند، می باشد.
برگشت ادرار از مثانه به حالب (ریفلاکس) شایع ترین اختلال ارثی در دستگاه ادراری است.
این بیماری در دختران شایع تر می باشد اما صدمات کلیوی به دنبال ریفلاکس در پسرها بیشتر است.
همچنین شیوع ریفلاکس در کودکانی که مبتلا به عفونت ادراری و کلیه می باشند، حدود 30% است.
هرچه سن کودک کمتر باشد، شیوع ریفلاکس همراه با عفونت کلیه بیشتر است.
عفونت کلیه به علت بازگشت ادرار به حالب ها و کلیه و هم چنین انتقال میکروب ها به مجاری بالاتر ادراری می باشد.
علائم بالینی
اکثر کودکان مبتلا به بیماری برگشت ادرار از مثانه به حالب بدون علامت بالینی هستند، اما ممکن هست در صورت وجود عفونت ادراری علائمی مانند:
تب که ناشی از عفونت کلیه می باشد، در سنین نوزادی بروز کند.
از دیگر علائم می توان به بی اشتهایی، عدم رشد و گاهی اسهال اشاره نمود.
کودکان بزرگتر علائمی مانند سوزش و تکرر ادرار، درد ناحیه زیر شکم یا پهلو و گاهی اسهال را بروز می دهند.
ارتباط عفونت ادراری و بیماری ریفلاکس:
حدود 30 تا 50% کودکان مبتلا به عفونت ادراری دچار بیماری ریفلاکس می شوند.
البته این میزان بستگی به جنس و سن نیز دارد.
به طور مثال تمام پسران در سنین کودکی که دچار عفونت ادراری می شوند باید تحت بررسی کامل از نظر احتمال ابتلا به ریفلاکس قرار گیرند.
این بررسی ها باید در کودکان دختر با سن کمتر از 5 سال نیز به صورت کامل انجام شود.
در کودکان دختر با سن بیشتر از 5 سال نحوه ی برخورد کمی متفاوت تر می باشد.
در دختران سنین بالای 5 سال، فقط در صورت بروز عفونت ادراری به صورت مکرر یا همراه با تب نیاز به بررسی کامل می باشد.
تشخیص:
برای تشخیص برگشت ادرار از مثانه به حالب می توان از دو روش اصلی زیر استفاده کرد:
- VCUG (سیستوگرافی در حین ادرار کردن)
VCUG در واقع نوعی تصویربرداری رنگی از ساختار و عملکرد دستگاه ادراری می باشد.
در این روش می توان شکل و اندازه مثانه و اختلالاتی مانند انسداد مسیر ادرار و جهت حرکت ادرار به سمت مثانه را بررسی کرد.
- سونوگرافی کلیه و مجاری ادراری
در سونوگرافی می توان عفونت های ادراری، متسع شدن مجاری ادراری به علت انسداد (وجود سنگ در حالب) یا ورم کلیه را تشخیص داد.
طبقه بندی بیماری ریفلاکس:
بازگشت ادرار از مثانه به حالب از نظر شدت به چند دسته طبقه بندی می شود:
این طبقه بندی بر اساس میزان برگشت ادرار در قسمت های مختلف مجاری ادراری می باشد.
این دسته بندی ارتباط مستقیمی با احتمال بهبود خود به خودی بیماری دارد.
به عنوان مثال در طبقه بندی های پایین تر احتمال بهبودی حدود 80% می باشد.
به صورت کلی شانس بهبود بیماری ریفلاکس درسنین پایین تر بیشتر است، به طوری که در کودکان زیر یکسال بیشترین احتمال بهبودی وجود دارد و این احتمال با اتمام دوران بلوغ به کمترین مییزان خود می رسد.
درمان:
با درمان به موقع و صحیح این بیماری می توان از عوارض غیر قابل برگشت آن بر روی کلیه جلوگیری نمود.
همانطور که بالاتر توضیخ داده شد، در اکثر مواقع به صورت خود به خودی درمان می شود.
حهت پیشگیری از بروز عفونت مخصوصا در نوع خفیف آن، از آنتی بیوتیک تراپی استفاده می شود.
در طی دوران درمان انجام کشت ادرار به فاصله هر سه ماه جهت بررسی پاسخ به درمان مفید است.
در طبقه بندی های بالاتر این بیماری، در صورت عدم پاسخ به درمان با آنتی بیوتیک و پیشرفت بیماری، میتوان از روش جراحی نیز استفاده کرد.
در دخترانی که بیماری ریفلاکس بعد از سنین بلوغ تشخیص داده شده است درمان به صورت جراحی ارجح می باشد.
چنانچه کودک شما دچار بیماری برگشت ادرار از مثانه به حالب می باشد، حتما جهت شروع درمان با پزشک متخصص در این زمینه مشورت نمایید و از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک جدا خودداری نمایید.
